TCG Kanarya ve Türk-Sovyet Deniz Çatışması

İstanbul Boğazı Kuzeyi, Google Earth

Türkiye Cumhuriyeti, II. Dünya Savaşına, savaşın sonlanmaya yaklaştığı döneme kadar dahil olmamasına rağmen savaş süresince birçok Türk gemisi Akdeniz ve Karadeniz'de çoğunlukla kimliği belirsiz unsurlarca gerçekleştirilen birçok saldırıya maruz kaldı. Bu saldırılardan biri de 19 Temmuz 1944 tarihinde, İstanbul Boğazına yaklaşmakta olan TCG Kanarya'ya karşı ismi belirlenemeyen bir Sovyet denizaltısı tarafından gerçekleştirildi.

I) TCG Kanarya

I.I) Deniz Kuvvetlerinin Hizmetine Alınması Öncesi: I. Dünya Savaşı sırasında İngilizler gemi kayıplarını telafi etmek için ABD'deki çeşitli tersanelerden gemi alımları gerçekleştirdi. Fakat ABD henüz savaşa taraf olmadığından bu alımlar İngiliz Hükumeti adına çeşitli şirketler aracılığıyla yapıldı. Bunlardan biri de The Shipping Controller için Cunard aracılığıyla Florida, ABD'de bulunan TASCO'ya (Tampa Shipbuilding & Drydock Company) -War Wonder ve War Work isminde- iki eş gemi siparişi ile gerçekleşti.

Söz konusu alımdaki ikinci gemi, War Work ismi ile 1917 yılında inşa edilmeye başlandı ve ABD'de savaş kamuflajına boyanmış ilk gemi olarak 29 Temmuz 1918'de denize indirildi. Geminin inşası devam ederken ABD'nin I. Dünya Savaşına katılması beraberinde alınan kararlar ile bu gemi de dahil ülkedeki tüm gemilere el konuldu. Bu nedenle, inşası 18 Eylül 1919'da tamamlanabilen War Work, U.S. Shipping Board mülkiyetinde SS Everglades ismiyle hizmete başladı.

U.S. Shipping Board kontrolünde 1930 yılına kadar ABD'nin doğu sahillerinde kullanılan gemi, 1930 yılında Norveçli A/S Torsborg tarafından satın alındı. Alımın ardından verilen yeni ismiyle SS Largo, dört yıl boyunca da Kuzey ve Norveç denizlerinde kullanıldı.

Gemi, 1934 yılında Türk armatör Cemal Pehlivan'ın sahibi olduğu Vapurculuk ve Kömürcülük Türk Şirketi tarafından satın alındı ve ismi SS Kanarya olarak değiştirildi. SS Kanarya, bu yıllarda Zonguldak'tan kömür nakliyesi için kullanıldı.

I.II) Deniz Kuvvetlerinin Hizmetine Alınması: II. Dünya Savaşı sürerken, 18 Kasım 1940'ta Millî Korunma Kanununun 36. maddesine istinaden alınan kararlar doğrultusunda, SS Kanarya dahil üç farklı geminin alımının değerlendirilmesi kararlaştırıldı. Yapılan bu incelemelerin ardından SS Kanarya, Milli Müdafaa Vekaleti için satın alındı.

Aynı isim ile kullanılmaya devam edilen gemi, II. Dünya Savaşı süresince ekseriyetle TCG Ülkü ile Zonguldak'tan Gölcük'e kömür nakledilmesi için görev aldı. TCG Kanarya'ya 1944 yılı içerisinde İngilizler tarafından sağlanan ve mıknatıslı mayınlardan korunmak için kullanılan DeGauss Sistemi de entegre edildi.

I.III) Yapısı: 80,47 metre tam boy, 12,90 metre genişlik ve 6,40 metre su çekimine sahip olan TCG Kanarya; 2,362 gros ton hacme ve 3,660 detveyt ton taşıma kapasitesine sahipti. 1.333 ton çelik kullanılarak inşa edilen gemide, TASCO tarafından imal edilen bir adet, azami 294 nominal beygir güç sağlayan üç silindirli, üçlü genleşmeli motor, üç kazan, tek şaft, dört palli tek pervane, tek dümen yelpazesi bulunmaktaydı ve 10.5 knot azami sürate ulaşabilmekteydi.

II) Sovyet Saldırısı

II. Dünya Savaşı sürerken Karadeniz'de bulunan Türk gemileri, Almanlara krom taşıdığı bahane edilerek SSCB unsurlarının saldırılarına maruz kalmaktaydı.

TCG Kanarya, 19 Temmuz 1944'te Zonguldak'tan Gölcük'e gerçekleştirmekte olduğu seyri esnasında İstanbul Boğazı kuzeyinin 5 mil doğusuda ismi belirlenemeyen bir Sovyet denizaltısının iki torpido atması ile saldırıya uğradı. Torpido atışlarının gemiye çarpmadan tespit edilmesinin ardından yapılan manevralar ile bu saldırı atlatıldı. Torpidolar ise sahile çarparak infilak etti.

Saldırının ardından bölgede muhriplerce tesis edilen karakollar tarafından denizaltının tespit edilmesi üzerine -önceki yıl İngilizler tarafından sağlanan Denizaltı Savunma Aletine sahip olan- TCG Tınaztepe tarafından denizaltıya sualtı bombası hücumu geliştirildi. Ancak hücumun sonucu tespit edilemedi.

Bu olay sonrasında Karadeniz'de alınan önlemlerde daha da artırıldı.

III) TCG Kanarya'nın Hizmet Sonu ve İsmi

TCG Kanarya, 31 Aralık 1958'de Türk Deniz Kuvvetlerinin aktif hizmetinden çıkarıldı. Kanarya ismi daha sonra 1972'de hizmete alınan Şarköy Sınıf Kuru Yük Gemilerinden ilkinde de kullanıldı.